De slangendans

[Martijn]

De slangendans

Bericht uitgegeven door Stichting RAVON en Werkgroep Adderonderzoek Nederland

In de maand april werpen de adders hun oude huid af en meteen daarna volgen addermannen de geursporen van addervrouwen. Via een rituele adderdans met andere mannen bepalen ze wie het paringsrecht heeft.

Adderdans
De lange zonperiode in het voorjaar, waarbij de addermannen de sperma-rijping (spermatogenese) hebben voltooid, wordt afgerond met een vervelling. Ze zien er dan op hun best uit in hun “Hochzeitkleid” zoals ze dat in Duitsland noemen. Daarna begint de paartijd en gaan de mannen actief op zoek naar een paringsbereide vrouw, waarbij ze geursporen van addervrouwen volgen. De addermannen kunnen wel honderden meters per dag afleggen en ze verspreiden zich zo over hun zomerhabitat bestaande uit droge of vochtige heide- en pijpestrovelden. Water is geen onoverkomelijke barrière voor de adder, dus kun je ook zwemmende adders waarnemen.

adderdans_foto_frankheinen_.jpg

Komen twee mannetjes elkaar tegen in deze periode, dan volgt meestal een adderdans. In dit schijngevecht richten de mannetjes zich op en strengelen zich om elkaar heen. Hierbij proberen ze elkaar naar de grond te drukken en hun kop hoger te houden dan die van hun rivaal. Oudere, grotere mannetjes zijn in het voordeel omdat zij zich hoger kunnen oprichten. De winnaar van de dans verkrijgt het paringsrecht en verjaagt de verliezer uit zijn territorium.

adderdans_b15-23_paul_van_hoof.jpg

Uitgebreid voorspel
Addermannen zijn geslachtsrijp in hun vierde levensjaar, addervrouwen in hun vijfde of zesde levensjaar. Addervrouwen hebben in Nederland een tweejarige voortplantingscyclus. Ze zijn dus niet altijd paringsbereid. Addermannen benaderen paringsbereide vrouwen altijd tongelend, waarbij beide met de staart trillen en daarna beweegt hij al schokkend langs het vrouwtje. Na een ingewikkeld voorspel volgt de paring en deze kan enkele uren duren. De addervrouw bepaalt hoe lang de paring gaat duren en kan daarbij het mannetje zelfs achter zich aan sleuren totdat ze zich heeft losgemaakt. Addervrouwen paren meestal meerdere keren met meerdere mannetjes. De eicellen worden bevrucht door het genetisch superieure mannetje. Drachtige vrouwtjes zoeken meestal vaste zonplaatsen op om de embryo’s te laten ontwikkelen. Deze zonplaatsen worden vaak meerdere jaren achtereen gebruikt. Vanaf eind augustus trekken de drachtige vrouwtjes richting de winterverblijven. Jonge adders worden in de buurt van de winterverblijven geboren. Dit gebeurt vanaf augustus, maar vooral in september.

adderparing_e41-28_paul_van_hoof.jpg

2015 Jaar van de adder
Leden van de Werkgroep Adderonderzoek Nederland en vrijwilligers die monitoren voor het Meetnet Reptielen nemen u in dit ‘Jaar van de adder’ graag een keer mee tijdens een excursie. Meld u aan!

Kijk voor meer informatie op www.ravon.nl/2015Jaarvandeadder.

Tekst: Raymond Creemers en Kris Joosten, Stichting RAVON & Pedro Janssen, Werkgroep Adderonderzoek Nederland
Foto’s: Frank Heinen & Paul van Hoof