Adderbeten, een pijnlijke zaak

[Martijn]

Adderbeten, een pijnlijke zaak

Bericht uitgegeven door Stichting RAVON

In de maand mei zijn adders volop in beweging in hun zomerhabitat. In deze maand zijn ook mensen vaak wandelend in de leefgebieden van de adder aan te treffen, vooral tijdens vrije feestdagen met lekker zonnig weer. Een ontmoeting met een adder is dan zeker mogelijk, en daarmee ook de kans op een adderbeet. En wat doe je dan?

Als enige gifslang in Nederland is de adder (Vipera berus) bekend bij veel natuurliefhebbers. Als ze met rust gelaten worden zijn adders niet gevaarlijk, ze zijn veel minder agressief dan mensen denken. Bij verstoring vluchten ze traag weg in de vegetatie. Blijf je op minstens een meter afstand, dan kan er niets gebeuren. Als ze echter verrast of opgepakt worden, zullen ze uit verdediging bijten en een beet van deze gifslang is bijzonder pijnlijk en kan gevaarlijk zijn.

adderbek_pedro_janssen.jpg

Adderbeet
Adders hebben twee scharnierende holle giftanden die normaal tegen het verhemelte liggen, maar bij een gifbeet worden uitgeklapt. Spieren zorgen ervoor dat het gif uit de gifklieren door de holle tanden in de wond wordt geïnjecteerd. Bij mensen treden na een beet lokale verschijnselen op als pijn, tintelingen, zwelling en verkleuring. Algemene verschijnselen zijn onder meer misselijkheid, braken, diarree, zweten en bloedingen. Maar er kunnen ook ernstige verschijnselen optreden zoals ademhalingsproblemen, bloeddrukdaling, hartritmestoornissen en shock. De mate waarin dit gebeurt verschilt van persoon tot persoon. Maar een adderbeet is zeker niet iets om te onderschatten. Mocht je gebeten zijn volg dan onderstaand protocol.

adderbeeet_vanleeuwen.jpg

Adderbeten in Nederland zijn zeldzaam. Sinds 1885 zijn ruim 220 adderbeten geregistreerd en uit aanvullend onderzoek is gebleken dat er dertien dodelijk waren (RAVON 57, PDF). Een adderbeet verloopt voor mensen dus zelden dodelijk, maar een beet is niet zonder risico’s. Medische hulp moet dus altijd ingeroepen worden.

adderbeet_copyright_anoniem.jpg

Protocol
Ben je gebeten, ga dan als volgt te werk:

• vraag om hulp en raadpleeg een arts
• verwijder ringen of knellende banden van het gebeten lichaamsdeel
• ga rustig liggen, beweeg minimaal en leg het gebeten lichaamsdeel zo laag mogelijk
• bij misselijkheid in een stabiele zijligging gaan liggen
• bel 112 voor vervoer naar het ziekenhuis
• het toedienen van een antiserum is alleen noodzakelijk wanneer er sprake is van duidelijke vergiftigingsverschijnselen, vraag wel om een tetanusinjectie
• gebruik voor pijnstilling alleen paracetamol (dus geen aspirine, ibuprofen e.d.)

Wat je in ieder geval niet moet doen is het gif uitzuigen of een incisie maken en nooit een tourniquet aanleggen. Vermijd ook het drinken van alcohol, thee of koffie totdat de beet goed behandeld is.

thumbnail_adderbeet_dirk.jpg

Onderzoek
De Werkgroep Adderonderzoek Nederland doet onderzoek naar adderbeten. Zij hebben een formulier ontwikkeld waarmee adderbeten kunnen worden doorgeven. Ook hebben zij in 2007, in samenwerking met het Havenziekenhuis & Instituut voor Tropische Ziekten te Rotterdam & het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM)/Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC), een protocol (PDF) opgesteld voor medisch specialisten. In RAVON 47 (PDF) is een artikel over dodelijke adderbeten gepubliceerd.

Tekst: Raymond Creemers & Kris Joosten, RAVON & Pedro Janssen, WAN
Foto's: Pedro Janssen; Van Leeuwen; Dirk