Waar is angst voor slangen goed voor?

[Martijn]

Waar is angst voor slangen goed voor?

door Martin van der Laan

Hulde aan de grootste engerd in de natuur, de slang, want aan hem dankt de aap – én mens dus – zijn vooraanstaande positie. De angst voor slangen hielp hem aan scherpe ogen, en indirect ook aan zijn sociale inborst.

Je hebt fantasie nodig voor dit scenario, dus beginnen we in alle eenvoud: waarom zijn apen zo bang voor slangen? Vanwege hun gif natuurlijk. Beschikten ze over een neus die slangen van mijlen ver rook, dan waren ze veilig, maar zo’n gok moeten ze ontberen. Alleen hun ogen kunnen hen redden.

Maar vanwaar de specifieke vrees voor slangen? Wellicht omdat die als eerste op zoogdieren loerden, 100 miljoen jaar geleden. Roofvogels en vleeseters, zoals grote katten, verschenen pas later.

Aanvankelijk knepen slangen hun prooi dood, maar de boa constrictor-stijl voldeed minder naarmate het slachtoffer visueel oplettender werd. Dus reikte moeder natuur de slang 60 miljoen jaar geleden een nieuw wapen aan: gif.

Het belaagde dier dat geen resistentie ontwikkelde, moet sindsdien op meer dan beetafstand zien te blijven. Hoe? Met behulp van nog betere ogen die nauw samenwerken om goed diepte te kunnen zien. In de wedloop tegen het steeds venijnigere gif, zochten de primaten het in een spectaculaire groei van hun visuele hersengebieden.

Biologen dachten eerst dat primaten hun scherpe ogen danken aan hun trek in insecten en vruchten. Bij het grijpen daarnaar raakten visuele uitblinkers in het voordeel. Later veronderstelde men dat verfijnd 3-D-zicht ook helpt om veilig van tak tot tak te snellen.

Maar de visuele grijpgebieden in het brein en de centra voor het 3-D-kijken lijken nauwelijks met elkaar te communiceren. Zou diepte zien dan door iets anders zijn ontstaan?

De antropologe Lynne Isbell betoogt in het Journal of Human Evolution (vol 51-2006) dat de slang vooral apen in hun visuele vaardigheid opjutte. Primaten zien erg scherp in 3-D vlak voor hun neus: op de grond, waar de adder wacht.

En bij apen die door de evolutie heen samen op reisden met slangen, groeiden de visuele hersengebieden sneller dan bij soortgenoten. Hun neuronen specialiseerden zich in lijnen, strepen en kleurvlekken die typisch des slangs zijn. Geen wonder dat makaken het gevaar onmiddellijk herkennen tegen een verhullende achtergrond. En mensen zien hem ook direct, zelfs als hun bewuste hersenkernen beschadigd zijn.

Daar was een cerebrale explosie voor nodig bij de primaat. Dankzij zijn hoogwaardige fruitdieet kon hij zich een groot brein en voortreffelijke 3-D-ogen aanmeten. En die komen weer van pas om sociaal ingewikkelde relaties aan te gaan. Voor het groepsgebeuren en empathie heb je vooral ook je ogen nodig. Zo rezen aap en mens tot hun huidige status, dankzij de permanente angst voor het serpent dat hen een evolutie lang op de hielen zat.

Bron: Trouw

[quickstepster Profiel]

dank aan de slangen voor mijn goeie ogen

[valiechemicalie Profiel]

en ik maar wortels eten

blijkt een slang ook gewoon te helpen

[Snakepitt Profiel]

Helpt bij mij niet echt dat slangen houden.

Ik heb voor steeds meer dingen een leesbril nodig.

mvg Bert